Çinli Girişimcinin Rakibi: Çin Devleti

02.01.2012

Cathay Industrial BIotech, Çin’in kendisini inovasyonda dünya liderine dönüştürmesi için umut bağladığı türden bir girişimcilik atılımıydı. Şanghay merkezli özel şirket Cathay, endüstriyel fıçılarda hidrokarbon mayalamak ve bunu kayganlaştırıcılar, diyabet ilaçları ve 21’inci yüzyılın diğer harikalarında kullanılan ileri naylon bileşenlerine dönüştürmek için bir yöntem geliştirdi. Cathay’in aldığı patentler, dünyanın önde gelen naylon üreticisi duPont’un onun en büyük müşterilerinden birisi haline gelmesini sağladı. ayrıca Goldman sachs ile diğer finansörlerin son yıllarda Cathay’e 120 milyon dolar para yatırması, Çinli ve yabancı yatırımcıların şirketin hisse senedi halka arzını hevesle beklemelerine neden oldu. yatırımcılar hâlâ bekliyor. Cathay’e göre şirketin ticari sırlarını çalan bir fabrika müdürü, rakip bir şirket kurdu ve şüphe uyandırıcı ölçüde benzer bir bileşen satmaya başladı. Cathay şimdi halka açılmak yerine ayakta kalmak için mücadele ediyor. Bu taklitçilik dostu ülkede, çalışanlar hemen her gün imalat tasarımlarını çalıp kaçıyor. ama Cathay’e göre bu taklitçilik vakasında özel bir durum vardı: yeni rakiphilead Biotech, Çin devletince destekleniyor. Mahkeme belgeleri, hilead’ın devlet kontrolündeki Çin Bilimler akademisi’nin yardımıyla kurulduğunu gösteriyor. Proje ulusal ve yerel hükümet hedeflerine uygun olduğundan, hilead merkezi hükümete ait Çin Kalkınma Bankası’ndan 300 milyon dolarlık kredi aldı. Kredi, şirketin ülkedeki en üst düzey yöneticilerden birisi olan Şantung eyaleti parti sekreterinin onayını almasından sonra verildi. Cathay’in 54 yaşındaki kurucusu ve Ceo’su liu Xiucai, “harika bir ürün çıkardık ve onlar bunu çaldı” diyor. Cathay açtığı davada hilead’ı, patent ihlali ve ticari sır hırsızlığıyla suçladı. Karşı dava açan hilead, Cathay’in Çin akademisi’nden patentler çaldığını iddia etti. hilead’ın tarafını tutan hükümet, Cathay’in en önemli patentlerinden birisini elinden aldı. davanın ayrıntıları tartışmalı olsa da genel hatları, bazı ekonomistlerin ve akademisyenlerin rahatsız edici bulduğu bir kalıba uyuyor. Çin’deki ekonomik mucizenin ana motorunu özel şirketlerin oluşturduğu on yılı aşkın bir sürenin ardından Çin devleti, yaratılan zenginliğin daha fazlasını kontrol etmek istiyor. hatta bu uğurda özel şirketlerin haklarını bile çiğniyor. Önde gelen bazı Çinli ekonomistler, özel şirketlere karşı devlet şirketlerini kayırma yaklaşımının muhtemel yıpratıcı etkilerinin, en sonunda inovasyonu engelleyeceği konusunda uyarıda bulunuyor. hong Kong Üniversitesi’nden ekonomi Profesörü Xu Chenggang, “Çin bu soruna eğilmez ve özel sektörü güçlendirmezse, ülkedeki büyüme sürdürülebilir olmaz” diyor. hilead şirketi yöneticileri, bu yazı için görüş bildirmeyi reddetti. Çin Bilimler akademisi’nin sözcüsü ise yalnızca, Cathay’e karşı açılan davanın amacının, kurumun “haklarını ve çıkarlarını” korumak olduğunu söylemekle yetindi. Belli olan tek şey, Hilead’ın hükümetten aldığı tam destekle fiyat kırabildiği. Cathay’in aynı şekilde hareket etmekten başka çaresi yoktu. Ancak bu hamle, şirketin kârının geçen yıl yaklaşık 10 milyon dolar azalmasına neden oldu. Çin hükümetinin ekonomide daha büyük bir rol oynamaya çalışmasının bir dizi nedeni var. Bunlar arasında, zenginleşen girişimcilerin Komünist Par t isi’ne meydan okumaya başlayabileceği korkuları da var. Ayrıca liderler arasında, devletin büyümeyi ve servetin yeniden dağıtılmasını daha iyi sağlayacağı konusunda yerleşmiş bir inanış da mevcut. Cathay’in CEO’su Liu, eskiden Çin’deki düzenle gayet güzel anlaşıyordu. Liu 1989 yılında Milwaukee’deki Wisconsin Üniversitesi’nde kimya dalında doktorasını yaptıktan sonra, Çin’e geri döndü. İçlerinde Çin Bilimler Akademisi’nin de bulunduğu çeşitli devlet kurumlarıyla çalıştı. Liu’nun başarı larından birisi, ülkedeki yeni gelişen C vitamini sektörünü desteklemesi için hükümete yardım etmesiydi. Bu çaba öyle etkili oldu ki, günümüzde dünyadaki endüstriyel C vitamini üretiminin yaklaşık yüzde 80’i Çin’de gerçekleştiriliyor. Liu Cathay’i 1997’de, yerli biyoteknoloji şirketi yaratma vaadiyle kurdu. Şirket hükümetten büyük miktarda vergi muafiyeti ve başka teşvikler kazandı. Cathay’in ilk başarısı, mikroplardan yararlanarak bir tür parafini diasite (naylonun kimyasal yapıtaşlarından birisi) dönüştüren bir imalat yöntemi geliştirmesiydi. Şirket böylece, DuPont’a mal satmaya başladı. Cathay kendi ifadesine göre 2003 itibarıyla, dünyada biyo-fermantasyon yöntemini kul lanarak polimer kalitesinde, büyük miktarlarda diasit üreten tek şirket oldu. Şirket dışı çevreler de bu iddiayı destekliyor. Cathay günümüzde yılda 13 bin ton, yani sektörün dünyadaki üretiminin yarısı kadar diasit üretiyor. Liu bu süreçte bazı kişileri kendisine düşman etmiş olabileceğini kabul ediyor. Liu kamuoyuna yönelik açıklamalarında, devlet kontrolündeki sektörlerde yolsuzluk ve bilimsel dolandırıcılık yapıldığı ve hükümetin özel şirketlerin işine karıştığı yönünde suçlamalarda bulunmuştu. Hukuk uzmanlarına göre Liu’nun politik hassasiyetleri gözetmeyen şikâyetleri dışındaki en büyük hatası, kendi teknolojisini dikkatli şekilde korumayı başaramaması olabilir. Liu fabrika müdürlerinin ticari sırları çalıp ayrılmasının ne kadar yaygın olduğunu bilmesine rağmen, birkaç yıl önce önemli çalışanlardan oluşan bir ekibin işten ayrılmasına izin verdi ve adeta bu kaçışı görmezden geldi. Cathay açtığı davada, imalat tasarımlarının 2008’de çalındığını iddia ediyor. Bu, şirketin Diasit Üretim Tesisi Genel Müdür Yardımcısı Wang Zhizhou’nun istifa kararı sonrasına denk geliyor. Cathay’in avukatlarına göre Wang altı çalışanla beraber işten ayrıldı ve Çin Bilimler Akademisi’nden emekli bilim adamı Chen Yuantong ile birlikte Hilead’ı kurdu. Halen Hilead’ın başmühendisi olan Chen, bir röportajında, Wang’ın Cathay’den ayrılmasıyla ticari sırların çalınması arasında ilişki olduğunu reddetti. Bilimler Akademisi desteğiyle, Çin Kalkınma Bankası 2009’da Hilead’a 300 milyon dolarlık kredi vermeyi kabul etti. Hilead 2010’da devasa bir biyoteknoloji tesisi açtı ve özel naylonlarda kullanılan kendi diasitini satmaya başladı. Aralarında DuPont’un da olduğu, büyük miktarda naylon bileşeni alan müşterilere ürünlerini sunmaya başlayan şirket, pazarın lideri Cathay ile rekabet etmek için fiyat kırma sözü verdi. Hilead kısa sürede dünya piyasasının yüzde 10’unu ele geçirdi. Kendi diasit fabrikasının bulunduğu Jining şehrindeki hükümet yöneticileriyle olan ilişkilerinden yararlanan Liu, yerel mahkemeleri polise soruşturma yetkisi vermeye ikna etti. Eylül’de bir mahkeme, görevlileri Hilead’ın fabrikasının olduğu 400 kilometre kuzeydeki Laiyang’a gönderdi. Ama fabrika kapısına gelen mahkeme görevli lerine, Hi lead’ın Pekin hükümetince ulusal güvenlik için önemli olarak sınıflandırıldığı söylendi. Korkan görevliler Jining’e geri döndü. Liu, “Şahsen bu hayalden vazgeçmeyeceğim. Bildiğiniz gibi Çinliyim ve bence Çin hükümeti benden katkıda bulunmamı istemeli. Bizler öncüyüz. Çin hükümeti bunu yapmama izin vermezse, başka bir yer bulurum” diyor.

Kaynak: Sabah, New York Times, http://www.sabah.com.tr/NewYorkTimes/2012/01/02/cinli-girisimcinin-rakibi-c
in-devleti